Przekroje trzonków noży imakowych ogólnego przeznaczenia oraz dopuszczalne siły skrawania z uwagi na wytrzymałość trzonka noża są podane w tabl. 4-1. Noże o małych przekrojach trzonków są wykonywane przeważnie jako jednolite ze stali szybkotnącej, o średnich wymiarach – jako zgrzewane, a o dużych wymiarach trzonków – z nalutowaną płytką ze stali szybkotnącej. Noże z płytkami z węglików spiekanych są wykonywane dla pełnego zakresu przekrojów trzonków.

Struganie i dłutowanie charakteryzują się» brakiem ciągłości ruchu głównego (składającego się najczęściej z prostoliniowego suwu roboczego i powrotnego – jałowego) oraz nieciągłością ruchu posuwowego, który jest najczęściej ruchem przerywanym, zsynchronizowanym z ruchem głównym. Rozróżnia się struganie wzdłużne (rys. 5-la) oraz struganie poprzeczne (rys. 5-lb). Przy struganiu wzdłużnym ruch główny postępowo-zwro- tny wykonuje przedmiot obrabiany, a ruch posuwowy, prostopadły do kierunku ruchu głównego – narzędzie. Przy struganiu poprzecznym ruch główny wykonuje narzędzie, a ruch posuwowy – przedmiot obrabiany.

Porównanie oznaczeń wielkości ziarn i mikroziarn ściernych według poprzednich i obecnych ustaleń jest podane w normie PN-76/M-59107. Ziarna i mikroziarna są segregowane metodą przesiewania przez sita. Liczba oczek sita klasyfikującego na długości jednego cala jest nazywana liczbą ziarnistości. Spoiwo jest czynnikiem łączącym poszczególne ziarna materiału ściernego. Rozróżnia się spoiwa:

Jednym z zadań przekładni pasowych i zębatych jest zmiana kierunku ruchu obrotowego. Przekładnie takie są nazywane nawrotnicami lub mechanizmami rewersyjnymi. W nawrotnicy pasowej (rys. 19-9a) ruch obrotowy z wałka I na wałek II odbywa się przez pas prosty lub skrzyżowany. Kola pasowe na wałku I są osadzone luźno, a na wałku II zaklinowane. Zmiana kierunku ruchu obrotowego wałka napędzanego II odbywa się przez przełączanie sprzęgła ciernego. Dawny sposób zmiany kierunku ruchu obrotowego – przez przesuwanie pasów z koła luźnego na zaklinowane i odwrotnie – obecnie już nie jest stosowany.

Wygładzanie strumieniowo-śpierne (rys. 9-4) polega na usuwaniu nierówności powierzchni obrabianej przy wykorzystaniu energii kinetycznej ziarn proszku ściernego zawartego w strumieniu cieczy kierowanej na powierzchnię. Ciecz kierowana na powierzchnię obrabianą tworzy na niej rodzaj błony, z której wystają wierzchołki nierówności. Wierzchołki te zostają usunięte w pierwszej kolejności, gdyż ziarna ściernic mają do nich najłatwiejszy dostęp. We wgłębieniach grubość błony jest tak duża, że ziarna ścierne zostają prawie całkowicie zahamowane. Ich energia kinetyczna jest tu zbyt mała dla wykonania pracy skrawania. W ten sposób zastają usuwane wierzchołki nierówności, bez naruszania wgłębień.

Ciepło powstające w procesie skrawania jest odprowadzane: przez wiór (Qu,), przez materiał przedmiotu obrabianego {Qp), przez narzędzie (Qra), przez płyn obróbkowy – chłodzący (Qc), przez otaczające powietrze (QPow) oraz drogą promieniowania (Qpr).

Piątą odmianą jest przekładnia z odboczką (rys. 19-2J). Na wałku 1 (wrzecionie) znajduje się luźno osadzona tuleja 1 z kołem pasowym 2 i kołem zębatym Z\. Koło to stale jest zazębione z kołem z2’zaklinowanym na wałku II odboczki. Na wałku II jest również zaklinowane koło z3, które może być zazębione z kołem zk przesuwnie osadzonym na wałku I. Koło Zi jest połączone z połówką sprzęgła kłowego.

Zeszlifowana pod kątem ys powierzchnia natarcia w dłutakach do kół z zębami prostymi jest powierzchnią stożkową. Powierzchnia natarcia dłutaka do uzębień śrubowych nie tworzy jednej wspólnej powierzchni stożkowej i z tego względu przy ostrzeniu takiego dłutaka powierzch- nia natarcia dla każdego ostrza jest szlifowana oddzielnie. Na tej powierzchni leżą krawędzie ostrza narzędzia. Rzut tej krawędzi na płaszczyznę prostopadłą do osi noża powinien mieć kąt zarysu równy kątowi zarysu u0 obrabianego koła, a zatem ostrze noża w dowolnym przekroju prostopadłym do osi ma kąt zarysu aa różniący się od kąta aD.

Do obróbki tworzyw sztucznych przez skrawanie, przy której nie są stawiane wysokie wymagania dokładnościowe (jak np. przecinanie płyt, frezowanie płaszczyzn itp.) są na ogół stosowane obrabiarki do drewna do prac dokładniejszych – wysokoobrotowe obrabiarki do metali.

Obróbka ślimacznic (kół ślimakowych) jest dokonywana najczęściej frezami ślimakowymi lub – rzadziej – narzędziami jednoostrzowymi. Frezy ślimakowe do obróbki ślimacznic mogą swym wyglądem zewnętrznym przypominać frezy ślimakowe modułowe do kół zębatych, jednakże istnieją między nimi istotne różnice.

Rozwiercaniem jest nazywana obróbka wykańczająca otworów (rys. (3-6), mająca na celu usunięcie błędów geometrycznych otworów wierconych, jak np. stożkowość, owalność, skrzywienia osi otworu itp. oraz uzyskanie dużej dokładności wymiaru średnicy otworu i małej chropowatości powierzchni. Na drodze rozwiercania są wykańczane zarówno otwory walcowe, jak i stożkowe.

Stopniowe wprowadzanie w nowoczesnej technologii obróbki skrawaniem gazów i mieszaniny cieczy i gazów jako ośrodków chlodząco-smarujących spowodowało, że dotychczas stosowane określenie „ciecz chłodząco-sma- rująca” jest zastępowane określeniem „płyn obróbkowy”.